Καρλ και Φρίντριχ : το ... ξύρισμα

Όλα μπορεί να ειπωθούν! Ύστερα από το Λένιν, ο Στάλιν και άλλοι μαθητές του Λένιν (μέχρι να εκτελεστούν από τον καλό το μαθητή) ήταν οι μόνοι μαρξιστές που προώθησαν τη μαρξιστική θεωρία...

Ευχάριστο, έως γελοιότητας, καλοκαιρινό διάλειμμα (ή μήπως προπαγανδιστικό διάλυμα). Οι μπούρδες η χυδαία προπαγάνδα η συνομωσιολογία και η  κοροϊδία συνεχίζεται φυσικά μέχρι σήμερα (το παραπάνω ανέκδοτο είναι από το 1952), περιορισμένη πλέον στους κύκλους των παπατζήδων του "κομουνισμού",  αλλά συνεχίζεται.

Ο Φρίντριχ κι ο Κάρολος συνεχίζουν και αυτοί να στριφογυρίζουν μέσα στον τάφο!

Το διαμαντένιο κλουβί

Ελληνικό νησί. Καλοκαίρι, πρόπερσι. Καταπλέει τεράστια θαλαμηγός καταμεσής του φυσικού λιμανιού. Τα πλήθη συνωστίζονται ν’ αποθαυμάσουν.

 

«Μεγαλείο, τυχερός ο ζάπλουτος, αχ και ναχαμε κι εμείς τόσα λεφτά», σκούζει η γαλαρία. Τα μάτια γυαλίζουν. Μαζικός πυρετός. Ξάφνου σπεύδουν δυο λιμουζίνες στην προβλήτα. Τις είχε στείλει ο ζάπλουτος με φεριμπότ να τον περιμένουν. Οι οδηγοί φέρνουν προς τον ... Transporter στο πιο βαλκανικό. Εντολές δίνονται με τα τζεημσμποντικά bluetooth κι αμέσως ξεκινούν απ’ τη θαλαμηγό δυο κατάμαυρα ταχύπλοα. Τα πλήθη βαριανασαίνουν από πόθο. «Πωπωπώ, δυο πεντακοσάρες το καθένα!» και τα παρόμοια εμετικά. Φτάνουν στην προβλήτα, βγαίνουν πρώτα τα κουστουμάτα βιορομπότ τύπου bodyguard-XT17, ακροβολίζονται κι έπειτα χώνουν με γρήγορες κινήσεις τον ζάπλουτο με την παρέα του στις λιμουζίνες, που φεύγουν μουγκρίζοντας. 

 

Ο πόθος της μάζας χτυπάει κόκκινο. Σε δύο λεπτά ακριβώς, οι λιμουζίνες αδειάζουν την παρέα σ’ ένα στιλάτο εστιατόριο, κλεισμένο ολόκληρο από πριν και προσεκτικά αποστειρωμένο από κάθε παρουσία λαϊκών στοιχείων, ντόπιων και ξένων. Αυτό δα έλειπε. Η παρέα τρώει και μ’ ένα γρήγορο rewind επιστρέφει στη θαλαμηγό, που σηκώνει άγκυρες και σαλπάρει. Τα πλήθη σε έκσταση τραβάνε φωτογραφίες και βιντεάκια για να θυμούνται το χειμώνα τις μεγαλειώδες στιγμές. 

 

Τι διάολε ζήλεψαν από το ζάπλουτο και την παρέα του; Από έναν άνθρωπο κλεισμένο μόνιμα σ’ ένα διαμαντένιο κλουβί, απ’ όπου δεν ξεμυτάει ούτε καν για να περπατήσει σ’ ένα νησί και να φάει σε μια ταβέρνα; Από έναν άνθρωπο που, για να μπορεί να ζει αυτή την αξιοθρήνητη ζωή, επιβάλλει σ’ ένα σωρό ανθρώπους γύρω του να τον υπηρετούν; 

 

Ο Υβ Λε Μανάκ το έχει πει εξαιρετικά: «Η αθλιότητα της κοινωνίας μας φαίνεται από την αξιολύπητη, αποστειρωμένη, εγκλωβισμένη στις ‘‘ανέσεις’’ ζωή που κάνουν οι κυρίαρχοί της». Τέτοια ζωή θα ήθελαν να ζουν οι κυριαρχούμενοι αν ήταν ελεύθεροι να ζήσουν όποια ζωή θέλουν;

 

Χρειάζεται επειγόντως να επαναπροσδιορίσουμε τι εννοούμε όταν λέμε πλούτος στη ζωή.

Εξουσία και Αλήθεια | Μέρος 2ο

Πείραμα. Ας φανταστούμε μια «οργουελιανή» κοινωνία, όπου μια άποψη δεν θεωρείται σωστή επειδή είναι αληθινή, αλλά επειδή είναι η άποψη που διατυπώνουν εκείνοι που έχουν την εξουσία. Π.χ. στο «1984» ο τύραννος Ο’ Μπράιαν έλεγε ότι 2+2=5. Μήπως εδώ η τυραννία ασκείται στο όνομα της αλήθειας;

Όχι! Γιατί; Διότι το ότι οι πολίτες αυτής της κοινωνίας δέχονται μια άποψη  επειδή τη λέει η εξουσία, δεν συνεπάγεται ότι θεωρούν πως η εξουσία λέει την αλήθεια. Δεν τους χρειάζεται να θεωρήσουν κάτι τέτοιο. Τους αρκεί ότι «ισχύει επειδή το λέει η εξουσία» και, έτσι, δεν μπαίνει θέμα αν είναι σωστό, ή μήπως είναι λάθος, αν είναι αλήθεια ή ψέμμα.

Πώς θα μπορούσαμε να αμφισβητήσουμε ποτέ ότι αυτό που λέει η εξουσία «δεν ισχύει» αν δεν μπορούσαμε να διακρίνουμε αυτό που ισχύει αληθινά από αυτό που δεν ισχύει; Όμως αυτή η διάκριση μπορεί να γίνει μόνο με βάση την έννοια της αλήθειας, εάν δηλαδή θεωρούμε ότι υπάρχει θέμα αλήθειας και ψεύδους. Μόνο σε αυτή τη βάση μπορεί να λεχθεί ότι ένας ισχυρισμός είναι ψευδής. Αν λοιπόν αποκλείσουμε την έννοια της αλήθειας θεωρώντας ότι είναι απλώς και μόνο ένα εργαλείο της εξουσίας, δεν θα μπορούμε να αμφισβητήσουμε την εξουσία.

Συμπέρασμα. Το ότι κάποιος χρησιμοποιεί τον όρο «αλήθεια» με την έννοια «αυτό που λέει η εξουσία», δεν σημαίνει ότι αυτός γνωρίζει την έννοια της αλήθειας. Σημαίνει, απεναντίας, ότι δεν γνωρίζει τι σημαίνει η έννοια αλήθεια, δεν ξέρει το νόημα αυτής της λέξης.

Σημ. HS. Η ιδέα είναι του Pascal Engel. Θα τη συνεχίσουμε και σε επόμενη ανάρτηση.

Τα πρωτόκολλα των Σοφών του Ερωδιού

Κατά την τελευταία συνδιάσκεψη των Σοφών (18/07/2017) σημειώθηκε καταρχήν έλλειψη απαρτίας καθώς έδωσαν το παρόν μόνο οι κ.κ. Αλφειός, Ίζι, Λυγκέας και Χόλοου, με αποτέλεσμα να αναβληθεί μέχρι νεωτέρας η λήψη αποφάσεων καθοριστικών για το μέλλον του κόσμου .

Παρ’ όλα αυτά η συζήτηση ήταν θερμή, ζωντανή και έντονη καθώς συζητήθηκαν, μεταξύ άλλων καυτών θεμάτων, και τα ζητήματα γύρω από το αν είμαστε προγραμματισμένοι ή αν έχουμε ελεύθερη βούληση. Εδώ εντοπίστηκαν μια σειρά από βαθιές αποκλίσεις απόψεων, αλλά και σημαντικές συγκλίσεις. Τις παραθέτουμε εδώ με συντομία.

1. Μια βασική απόκλιση εντοπίστηκε στον ορισμό της έννοιας «ελευθερία». Σύμφωνα με μια άποψη (Λυγκέας), η έννοια αυτή σημαίνει την απόλυτη ελευθερία ή απουσία προκαθορισμών, καθορισμών ή προγραμματισμών κάθε είδους, ακόμα και φυσικοβιολογικών. Για παράδειγμα, θεωρεί αναίρεση της ελευθερίας το γεγονός ότι δεν έχουμε τη φυσική δυνατότητα να πετάμε από μόνοι μας, ή να αλλάζουμε κατά βούληση την τροχιά της Γης, και οπωσδήποτε το γεγονός ότι ερχόμαστε σ’ ένα κόσμο ήδη διαμορφωμένο πριν από τη γέννησή μας. 

 

Στην άποψη αυτή, αντιπαρατέθηκε (Ίζι, Αλφειός, Χόλλοου) η γνώμη ότι πρόκειται για μια θέση που καθιστά την ελευθερία εξωπραγματική. Αντιπροτάθηκε λοιπόν μια διαφορετική ιδέα της ελευθερίας, σύμφωνα με την οποία η ύπαρξη τέτοιου τύπου περιορισμών ούτε αναιρεί την ελευθερία, ούτε δεν αναιρεί την ελευθερία, διότι η ελευθερία αφορά σε μια δυνατότητα ή ικανότητα σε σχέση με αυτά που μπορούμε να κάνουμε· αν δηλαδή θα επιλέξουμε να τα κάνουμε έτσι ή αλλιώς, κι αν είμαστε πραγματικά ελεύθεροι να κάνουμε επιλογές εδώ (π.χ. αν θα φτιάξουμε ή όχι μια πυρηνική βόμβα, την οποία μπορούμε να φτιάξουμε).

2. Ανάγκη περισσότερου ξεκαθαρίσματος εντοπίστηκε στην έννοια της «βούλησης». Υποστηρίχτηκε (Ίζι) ότι η έννοια «ελευθερία της βούλησης» είναι πλεονασμός, διότι έχω βούληση σημαίνει «θέλω αυτό και όχι εκείνο», οπότε η βούληση είναι ελεύθερη. Η συζήτηση επ’ αυτού ανέδειξε ένα πρόβλημα, που αφορά στη διάκριση μεταξύ επιθυμίας και βούλησης. Πράγματι, φαίνεται ότι στην επιθυμία δεν υπάρχει ελευθερία: το «ποθώ αυτό» δεν τίθεται σε συνάρτηση, σύγκριση, επιλογή ως προς κάτι άλλο. Η επιθυμία σε πηγαίνει «σέρνοντας» προς το αντικείμενό της, όμως αυτό δεν ισχύει για τη βούληση: μπορεί κανείς να επιθυμεί σφοδρά κάτι, αλλά με τη βούλησή του να το αρνηθεί. 

 

Μια σειρά συγχύσεων λοιπόν, αναφορικά με το ζήτημα της ελευθερίας βούλησης ή του αυτεξούσιου προκύπτει από το μπέρδεμα μεταξύ επιθυμίας και βούλησης. Αυτό το μπέρδεμα πρέπει να λήξει.

3. Μια σημαντική απόκλιση εντοπίστηκε στην έννοια του «προγραμματισμού». Σημειώθηκε (Χόλοου) ότι η έννοια του προγραμματισμού σημαίνει την κατάρτιση μιας λίστας οδηγιών ή εντολών, την οποία ο προγραμματιζόμενος οφείλει να ακολουθεί απαρέγκλιτα, και ότι οι κοινωνικοί κανόνες δεν είναι ακριβώς κάτι τέτοιο. Παρατηρήθηκε (Λυγκέας) ότι αυτό κάνουν οι γονείς στα μικρά παιδιά τους: τα προγραμματίζουν να πάνε π.χ. σχολείο, να μάθουν να γράφουν, να περάσουν στο πανεπιστήμιο, κ.ο.κ. Αναγνωρίστηκε η σχετική βασιμότητα αυτού του επιχειρήματος, αλλά αντιπροτάθηκε (Χόλοου) ότι η εκμάθηση των κοινωνικών κανόνων από τους ανθρώπους δεν είναι μια μηχανική διαδικασία, δεν είναι σαν τον προγραμματισμό μηχανών, ούτε

Ο μύθος του homo faber | Μανιφέστα 46

«Σε όλα τα στάδια, οι τεχνολογικές επεκτάσεις και μετασχηματισμοί του ανθρώπου αποσκοπούσαν λιγότερο στην άμεση αύξηση της διαθέσιμης ποσότητας της τροφής ή του ελέγχου της Φύσης, και περισσότερο στη χρησιμοποίηση των τεράστιων  εσωτερικών πόρων του και την έκφραση των λανθανουσών υπεροργανικών δυνατοτήτων του. Όταν δεν απειλούνταν από ένα εχθρικό περιβάλλον, η πλούσια, υπερενεργητική ─αν και συχνά ανορθολογική και δυσκολοκυβερνήσιμη─ νευρική οργάνωση του ανθρώπου πιθανό να ήταν μπελάς μάλλον παρά βοήθεια την επιβίωσή του. Αν πράγματι συνέβαινε αυτό, ο έλεγχός του πάνω στο ψυχοκοινωνικό περιβάλλον του μέσω της επεξεργασίας ενός κοινού συμβολικού πολιτισμού, ήταν πιο επιτακτική ανάγκη από τον έλεγχο πάνω στο εξωτερικό περιβάλλον.

Πάνω σε αυτή τη βάση, η εμφάνιση της γλώσσας ─που ήταν μια επίπονη κορύφωση των πιο στοιχειωδών μορφών έκφρασης και μεταβίβασης του νοήματος που διέθετε ο άνθρωπος─ ήταν ασύγκριτα σπουδαιότερη για την περαιτέρω ανθρώπινη ανάπτυξη από την κατασκευή μιας τεράστιας ποσότητας χειροπελέκεων. (…) Διότι μόνο όταν η γνώση και η πρακτική μπόρεσαν να ‘‘αποθηκευτούν’’ σε συμβολικές μορφές και άρχισαν να περνούν από στόμα σε στόμα κι από γενιά σε γενιά, κατέστη δυνατό να διαφυλαχτούν όλες οι πολιτισμικές κατακτήσεις και να μη σβήνουν μαζί με τη στιγμή που περνούσε ή με τη γενιά που χανόταν. (…)

Επομένως, όταν θεωρούμε τον άνθρωπο σαν ζώο που κατασκευάζει εργαλεία, παραλείπουμε τα κυριότερα κεφάλαια της ανθρώπινης προϊστορίας, στα οποία έλαβε χώρα μια αποφασιστικής σημασίας ανάπτυξη. Σε αντίθεση προς αυτό το στερεότυπο, στο οποίο δεσπόζει το εργαλείο, υποστηρίζω ότι ο άνθρωπος είναι κατά κύριο λόγο ζώο που χρησιμοποιεί το μυαλό του, κατασκευάζει σύμβολα και κυριαρχεί τον εαυτό του· και το κύριο κέντρο όλων των δραστηριοτήτων του βρίσκεται στον ίδιο του τον εαυτό. Αν ο άνθρωπος δεν έκανε τίποτα στον εαυτό του, δεν θα μπορούσε να κάνει και πολλά πράγματα στον κόσμο που τον περιβάλλει.»

Λιούις Μάμφορντ, «Τεχνική και ανθρώπινη φύση»,

στο Η φωτιά του Προμηθέα,

(μτφρ. Ζήσης Σαρίκας)

Εξουσία και Αλήθεια | Μέρος 1ο

1984

«Από νωρίς στη ζωή μου είχα καταλάβει πως οι εφημερίδες δεν μεταδίδουν ποτέ σωστά τα γεγονότα, αλλά στην Ισπανία είδα για πρώτη μου φορά να γράφονται ρεπορτάζ που δεν είχαν καμιά σχέση με τα γεγονότα, ούτε καν με την έννοια του συνηθισμένου ψέματος. Είδα στις εφημερίδες ρεπορτάζ για εντελώς ανύπαρκτες ‘‘μεγάλες μάχες’’, ενώ την ίδια στιγμή δεν έλεγαν λέξη για γεγονότα στα οποία είχαν σκοτωθεί εκατοντάδες άνθρωποι. Είδα να συκοφαντούν αποκαλώντας ‘‘δειλούς’’ στρατιώτες που είχαν πολεμήσει με γενναιότητα, ενώ άλλους, που δεν είχαν ρίξει ούτε μια ντουφεκιά, να τους εξυμνούν σαν ήρωες ανύπαρκτων θριάμβων. Είδα τις εφημερίδες του Λονδίνου να μοσχοπουλούν αυτά τα ψέμματα και διανοούμενους να υψώνουν συγκινησιακούς πύργους πάνω σε γεγονότα που δεν συνέβησαν ποτέ. (…)

Αυτό το πράγμα με τρομάζει, διότι μου δίνει την αίσθηση ότι η ίδια η έννοια της αντικειμενικής αλήθειας σβήνει από τον κόσμο. Τρέμω στην ιδέα ότι όλα αυτά τα ψέμματα κι οι συκοφαντίες μπορεί να περάσουν στην ιστορία. Πώς θα γραφτεί άραγε η ιστορία του Ισπανικού πολέμου; (…)

Γνωρίζω καλά πως είναι πια της μόδας να θεωρείται, ότι είναι ψέμματα τα περισσότερα από όσα έχουν γραφτεί για την Ιστορία. Δεν έχω πρόβλημα να δεχτώ ότι, πράγματι, η γραπτή Ιστορία κατά κύριο λόγο είναι μεροληπτική και βρίθει αναληθειών. Όμως η εποχή μας έχει εγκαταλείψει την ίδια την ιδέα ότι η Ιστορία μπορεί να γραφτεί αμερόληπτα και με σεβασμό στην αλήθεια.

Στο παρελθόν, οι άνθρωποι έγραφαν συνειδητά ψέμματα ή, χωρίς να το καταλαβαίνουν, χρωμάτιζαν μεροληπτικά αυτά που έγραφαν· ή πάλι αγωνίζονταν να εντοπίσουν και να γράψουν την αλήθεια, γνωρίζοντας καλά ότι μπορεί να κάνουν πολλά σφάλματα. Σε κάθε περίπτωση όμως, πίστευαν ότι ‘‘τα πραγματικά γεγονότα’’ υπήρξαν και ότι θα μπορούσε κανείς, αν ήθελε, να τα ανακαλύψει. (…)

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ναζιστικής θεωρίας είναι ακριβώς ότι αρνείται πως υπάρχει ‘‘η αλήθεια’’. Κατ’ αυτήν δεν υπάρχει ‘‘η επιστήμη’’· υπάρχει μόνο ‘‘η Γερμανική επιστήμη’’, ‘‘η Εβραϊκή επιστήμη’’, κ.ο.κ. Σε αυτό το είδος σκέψης, το ‘‘αντικειμενικό’’ είναι ένας εφιαλτικός κόσμος, όπου ο Ηγέτης, ή κάποια κυρίαρχη κλίκα, δεν ελέγχει μόνο το μέλλον αλλά και το παρελθόν. Αν ο Ηγέτης πει ότι το τάδε γεγονός ‘‘δεν συνέβη ποτέ’’, ε τότε δεν συνέβη! Αν πει ότι ‘‘δυο και δυο κάνουν πέντε’’, ε τότε κάνουν πέντε.

Αυτό με τρομάζει πολύ περισσότερο από τις βόμβες ─ και από αυτά που έζησα τα τελευταία χρόνια σας διαβεβαιώνω ότι δεν το λέω ελαφρά τη καρδία.»

Τζορτζ Όργουελ, Ξανακοιτώντας τον Ισπανικό Εμφύλιο (1943)

─υπάρχει στοThe Collected Essays, Journalism and Letters of George Orwell, τ. 2

επιμέλεια Σόνια Όργουελ και Ίαν Άνγκους (1968)

Σημ.HS. Ασφαλώς, τα όσα λέει η πρώτη παράγραφος θεωρούνται πια από τους πάντες εντελώς δεδομένα. Ωστόσο, η ουσία βρίσκεται στις επόμενες παραγράφους για το σβήσιμο της ίδιας της ιδέας της «αντικειμενικής αλήθειας» ─ και εκεί νομίζω ότι οι περισσότεροι θα μαγκωθούν ολίγον τι, αφού αυτό που τότε ο Όργουελ κατέγραφε σαν «μόδα», σήμερα είναι κυρίαρχη ιδέα. Προτείνω να διαβαστεί μαζί με αυτό εδώ.